Umysł początkującego. Postawy i podstawy Mindfulness

Autor: Jakub Babij, Kategoria: Najnowsze wpisy, Praktyka, Medytacja, Wszystkie wpisy,
06. 01. 2024.
1

“Prawdziwa podróż odkrywcza nie polega na poszukiwaniu nowych lądów, lecz na nowym spojrzeniu.”

Marcel Proust

Umysł początkującego to następna postawa uważności, o której chciałbym pisać. Za każdym razem, gdy piszę o kolejnej postawie, miałbym ochotę napisać, że wszystkie są ważne i równe innym, ale być może ta jest najważniejsza, i nie inaczej jest tym razem.

Mam ochotę pisać, że to umysł początkującego jest najważniejszą postawą, a wszystkie inne są z nią w jakiś sposób powiązane i zależne. Mój konceptualny umysł ma ochotę przekonywać, prowadzić wywody i oceniać – to jest lepsze, to jest prawie dobre a to średnie.

I gdy zacząłem to robić, choćby w głowie, automatycznie  zacząłem oddalać się od tego czym jest umysł początkującego…

Ciut lepiej oddaje to sztuka i myśląc w ten sposób stworzyłem haiku:

Otwarte serce,
Każdy dzień nowym cudem
Umysł jak wiosna. 

I choć nie wiem czy mi się to do końca udało – to właśnie taką postawę pełną świeżości i otwartości staramy się kultywować odnośnie swojej praktyki medytacyjnej, aby finalnie zaczęło to przenikać do każdego obszaru naszego życia.

Umysł początkującego – praktyka Mindfulness

Wyobraź sobie, że wchodzisz do muzeum. Dużego muzeum, w którym nigdy nie byłeś, w mieście, w którym jesteś pierwszy raz, a eksponaty są niepodobne do wszystkiego co kiedykolwiek widziałeś. Twoje oczy prześlizgują się po eksponatach, podłodze, ścianach, których nigdy nie widziałeś. Być może teraz Twoje oczy są otwarte o wiele szerzej niż zwykle, usta otwierają się w literę “O” i po prostu chłoniesz to co doświadczasz. Świat na chwilę znika, a Ty jesteś cały/cała pochłonięty/pochłonięta przeżywaniem. 

Ten stan, ta percepcja, ten moment, to jest esencja umysłu początkującego – „beginner’s mind”, jak mówi Zen: Shoshin. „Shoshin” to termin z buddyzmu Zen, który oznacza „umysł początkującego”. Odnosi się do postawy otwartości, ciekawości i braku uprzedzeń, jaką ma nowicjusz uczący się czegoś po raz pierwszy. Tak samo staramy się podejść do każdego doświadczenia podczas każdej praktyki medytacji. Zaczynam od siadania na poduszce medytacyjnej (krześle, etc.) bez specjalnych założeń, bez pomysłu. Teraz mam się odprężyć, uspokoić, osiągnąć coś lub nie doświadczyć czegoś. Po prostu siadam z gotowością na przyjęcie tego, co może się pojawić w moim doświadczeniu. Nie blokuję myśli ani doświadczeń, ale pozwalam sobie na ich zauważanie i puszczanie. Gdy pojawia się coś znanego jak np. często pojawiająca się myśl, emocja, znane mi dobrze wrażenie w ciele – staram się do tego podejść z ciekawością, łagodnością i współczuciem.

Pięknie pisał o tym Rumi, którego to wiersze pojawiają się w materiałach kursów MBSR czy MBCT.

Ponura myśl, wstyd, złośliwość –
Powitaj ich na progu ze śmiechem
i zaproś do środka.
 
Bądź miły, ktokolwiek przyjdzie,
bo każdy był przewodnikiem wysłanym
spoza drugiej strony.

Czy jest to łatwe? Nie. Czy jest to możliwe? Tak, ale bez pracy nad sobą jest to bardzo trudne.

Pamiętam, gdy uczyłem się w Oxfordzie i byłem na tzw. Letniej Szkole Mindfulness – Mark Williams, jeden z twórców Terapii Poznawczej Depresji opartej o Uważność (MBCT – Mindfulness Based Cognitive Therapy), prowadził praktykę z rodzynkiem. Od razu zauważyłem swoje oczekiwania – to miała być wspaniała praktyka, pełna wglądu, no bo to przecież Mark Williams, no i Oksford, no i rodzynki miały być najlepsze na świecie. Nic takiego się nie stało. 

Praktyka była taka sama jak każda inna, w której uczestniczyłem lub którą prowadziłem, ale moje oczekiwania zepsuły mi ją zanim jeszcze się zaczęła. Wszystko co miało się pojawić było zupełnie inne niż sobie zaprojektowałem, a ja utknąłem w “korku” swoich oczekiwań, tracąc na chwilę możliwość doświadczenia tego co jest…

Umysł początkującego – Mindfulness na co dzień

Szczęście to nie jest stacja, do której przybywasz, ale sposób podróżowania.”

Henry David Thoreau

Umysł początkującego, który rozwijamy podczas praktyki Mindfulness, staramy się przenieść do naszej codzienności, do czasu poza poduszką medytacyjną, której zwykle po prostu jest więcej. Im dłużej żyjemy, tym bardziej możemy zauważyć nieznośną powtarzalność codzienności, składającą się z tych samych aktywności, zachowań, przekonań lub uprzedzeń.

Idąc tą samą ścieżką zwykle spotykamy to samo. Nie ma zmiany, nie ma uczenia się z doświadczenia. Nie ma też spokoju. Bez zawieszenia osądów (epoche) nie ma spokoju (ataraksji) – twierdzili Sceptycy, tacy jak Pyrron z Elid. A bez zdziwienia (thaumazein) i zafascynowania światem nie ma poszukiwania prawdziwej wiedzy – twierdził Arystoteles.

Umysł początkującego w codziennym życiu to rezygnacja z przywiązania do swoich koncepcji i przekonań oraz  gotowość do doświadczania tego co jest, tego co czujemy i doświadczamy. Na chwilę zostawiamy to dualistyczne “lubię i nie lubię”, „przyjemne i nieprzyjemne” i koncentrujemy się na tym co po prostu przeżywamy. Być może da nam to nowe spojrzenie na daną sprawę, osobę lub sytuację. Nowe spojrzenie może zaowocować zupełnie innym spotkaniem ze znaną mi już osobą, doświadczeniem czegoś nowego i wyciągnięciem nowych wniosków ze starej sytuacji.

Nie ma praktycznie żadnego zawodu czy aktywności, która nie mogłaby zyskać z praktykowania świeżego spojrzenia. Jeśli pracuję w organizacji lub mam własną firmę, czasem potrzebuję zatrzymać się i popatrzeć z boku na to, co zrobiłem. Tego samego potrzebuję na poziomie moich relacji intymnych i przyjacielskich. 

Czy to ma sens? Czy było warto? – możemy zadać sobie te lub inne pytania i być może zacząć wątpić…

„Wątpliwości nie są oznaką słabości. To oznaka siły.” – pisze Adam Grant, znany psycholog zarządzania i organizacji. Ciężko mi się z tym nie zgodzić. Brak wątpliwości i przekonanie o swojej racji lub umiejętnościach stoi za dużą ilością wypadków, złych decyzji biznesowych, ale najpewniej bledną one przy ilości trudnych sytuacji, które stwarzamy sami dla siebie przez nasze automatyzmy.

Umysł początkującego możemy czasem zdobyć, choćby na chwilę, po sesji psychoterapii, gdy nagle zauważamy siebie/ problem/ lub drugą osobę w zupełnie inny sposób. Czasem wracając z odosobnienia medytacyjnego, podróży lub samotnej wędrówki możemy doświadczyć tego samego.

Praktyka Mindfulness (uważności) pomaga nie tylko zapraszać ten stan, ale też pomaga go utrzymywać. Tak więc, jeśli chcemy utrzymywać ten stan, aby był częścią naszej codzienności, potrzebujemy praktyki. Może zabrzmi to odrobinę patetycznie i górnolotnie, ale stawką w grze jest nasze własne życie i jego jakość.

Żeby nie pozostać jednak w obszarze taniego kaznodziejstwa i wychwalania uważności, popatrzmy odrobinę na naszą neurologię.

Umysł początkującego – neurologia

„Nie mam żadnych specjalnych zdolności. Jestem tylko namiętnie ciekawy.”

Albert Einstein

Kultywowanie postawy umysłu początkującego ma głęboki wpływ na mózg, wpływa na różne aspekty funkcji neurologicznych i psychologicznych. Jak to się dzieje?

1. Neuroplastyczność

  • Neuroplastyczność to zdolność mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń neuronalnych.
  • Praktykowanie „umysłu początkującego” wspiera neuroplastyczność, ponieważ stymuluje mózg do uczenia się i adaptacji. Otwartość na nowe doświadczenia i perspektywy zachęca do tworzenia nowych ścieżek neuronalnych, co może poprawiać zdolności poznawcze i pamięć.

2. Redukcja stresu

  • Kortyzol, hormon stresu, ma negatywny wpływ na mózg, zwłaszcza na hipokamp, który jest kluczowy dla pamięci i uczenia się.
  • Kultywowanie „umysłu początkującego” pomaga w redukcji poziomu stresu. Poprzez przyjęcie postawy otwartości i akceptacji, zmniejsza się reakcja na stresujące sytuacje, co chroni mózg przed długotrwałym uszkodzeniem spowodowanym przez kortyzol.

3. Zwiększona kreatywność

  • Kreatywność jest związana z elastycznym myśleniem i zdolnością do łączenia różnych idei w nowe i oryginalne sposoby.
  • Postawa “umysłu początkującego” promuje kreatywność poprzez otwartość na nowe doświadczenia i brak uprzedzeń. Badania pokazują, że osoby praktykujące Mindfulness mają lepszą zdolność do twórczego rozwiązywania problemów i generowania nowych pomysłów.

4. Lepsza regulacja emocji

  • Kora przedczołowa jest odpowiedzialna za regulację emocji i kontrolę impulsów.
  • Regularne praktykowanie postawy “umysłu początkującego” wzmacnia funkcje kory przedczołowej, co prowadzi do lepszej regulacji emocji i zmniejszenia impulsywności. Dzięki temu osoba staje się bardziej zrównoważona emocjonalnie.

5. Poprawa koncentracji i uwagi

  • Obszary mózgu związane z koncentracją i uwagą, takie jak kora przedczołowa, są wzmacniane przez praktykę uważności.
  • Postawa “umysłu początkującego” poprawia zdolność do skupienia się na chwili obecnej i utrzymywania uwagi. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszym świecie pełnym rozproszeń.

6. Wzrost świadomości sensorycznej

  • Zwiększona świadomość sensoryczna to lepsze postrzeganie bodźców zmysłowych.
  • Praktykowanie „umysłu początkującego” pomaga w większym otwarciu na doświadczenia zmysłowe, co może prowadzić do bardziej intensywnego przeżywania świata.

7. Zwiększenie pojemności pamięci roboczej

  • Pamięć robocza jest zdolnością do tymczasowego przechowywania i manipulowania informacjami.
  • Badania pokazują, że praktyka Mindfulness może poprawiać pojemność pamięci roboczej, co jest kluczowe dla efektywnego myślenia i podejmowania decyzji.

Badania naukowe

  • Davidson i Kabat-Zinn (2003): Badania wykazały, że osoby praktykujące Mindfulness miały zwiększoną aktywność w lewej korze przedczołowej, co jest związane z pozytywnymi emocjami.
  • Zeidan et al. (2010): Badania nad medytacją wykazały, że już krótkoterminowa praktyka Mindfulness może prowadzić do poprawy funkcji poznawczych i zwiększenia zdolności do koncentracji.
  • Lutz et al. (2008): Badania nad medytacją i uważnością wykazały zwiększoną neuroplastyczność i lepszą regulację emocji u osób regularnie praktykujących Mindfulness.

Umysł początkującego – droga do integracji

Nawet największe wglądy po psychoterapii, samotnych podróżach, mocnych doświadczeniach lub ceremoniach rozwojowych mogą być niepełne, jeśli nie ma po nich czasu na integrację i „trawienie”. 

Według mnie to uważność jest tym medium, które przez rozwijanie receptywnej postawy do rzeczywistości pomaga w integrowaniu doświadczeń i wyciąganiu z nich wniosków. Czasem tych nie do końca łatwych, ale potrzebnych, abyśmy mogli się zmieniać, a nie tylko trwać i starzeć się…

To drugie potrafi każdy z nas, a nad pierwszym czasem musimy trochę popracować…

<O umyśle początkującego” w gabinecie „pomagacza”/ psychoterapeuty Gestalt – będę wkrótce pisał na mojej “terapeutycznej stronie”. Tak więc, jeśli temat Cię interesuje – zapraszam Cię do odwiedzenia mnie w tym miejscu.>


1

Jakub Babij

Certyfikowany nauczyciel Mindfulness, wykładowca akademicki, superwizor (w szkoleniu) oraz psychoterapeuta Gestalt. Autor publikacji z obszaru promocji zdrowia oraz redukcji stresu. Medytuje od dwudziestu czterech lat, uczy uważności od dziesięciu lat.

Podobał Ci się artykuł?
Podziel się nim na:

Zobacz także

Mindfulness w relacji (cz 2).

Autor: Jakub Babij, Kategoria: Najnowsze wpisy,
relacyjny taniec 09. 23. 2024.

„Miłość to dotykanie bez duszenia, bliskość bez przylegania, wolność bez oddzielania.”Virginia Satir W sercu każd...

Czytaj dalej

Niewysilanie się. Postawy i podstawy Mindfulness

Autor: Jakub Babij, Kategoria: Najnowsze wpisy,
nie wysilanie się 08. 24. 2023.

Postawy uważności. W tym cyklu chcielibyśmy opowiedzieć Ci więcej o postawach, tworzących fundament uważności. Tym razem...

Czytaj dalej

Uważność i Transcaucasian Trail

Autor: Jakub Babij, Kategoria: Najnowsze wpisy,
07. 04. 2023.

O uważności, długich wędrowkach i Transcaucasian Trail 4 lipca - czyli dziś, gdy piszę te słowa minął dokładnie rok...

Czytaj dalej

Najbliższe kursy

KURS MBSR – MINDFULNESS BASED STRESS REDUCTION – WARSZAWA

12 MARCA 18:30 – 21:00 ( środy)
Kurs Redukcji Stresu Oparty na Uważności został opracowany przez profesora Jon Kabat-Zinn wraz z zespołem. Dowiedz się jak wygląda struktura kursu, jak się zapisać oraz co piszą o naszych kursach nasi byli kursanci.
Zapisz się

KURS MBSR (MINDFULNESS BASED STRESS REDUCTION) WARSZAWA

15 MAJA 18:00 – 20:30 (czwartki)
Kurs Redukcji Stresu Oparty na Uważności został opracowany przez profesora Jon Kabat-Zinn wraz z zespołem. Dowiedz się jak wygląda struktura kursu, jak się zapisać oraz co piszą o naszych kursach nasi byli kursanci.
Zapisz się

MINDFULNESS DLA PSYCHOTERAPEUTÓW (KRAKÓW)

6 CZERWCA - 8 CZERWCA

Warsztat "Mindfulness dla psychoterapeutów" to intensywny program szkoleniowy, skierowany do psychoterapeutów praktykujących psychoterapię lub poradnictwo psychologiczne. Celem warsztatu jest wprowadzenie uczestników w podstawy Mindfulness oraz zapewnienie narzędzi, które pozwolą im na integrację praktyki uważności z formą psychoterapii praktykowaną przez danego psychoterapeutę. Podczas 25-godzinnego warsztatu, uczestnicy będą mieli okazję poznać podstawy Mindfulness, w tym praktyki uważności formalne i nieformalne oraz metody wspierające obecność terapeutyczną. Warsztat składa się z różnych modułów, w tym wykładów teoretycznych, ćwiczeń praktycznych, a także dyskusji i refleksji grupowej.

Zapisz się